Maya Angelou (2) – wiersze

Pracująca kobieta

Dba o dzieci Ubrania łata

Podłogi zamiata Po zakupy leci

Smaży kurczaki Kąpie niemowlaki Ma wiele gęb do wykarmienia Ogród do wypielenia Koszule do wyprasowania

dzieciaki do ubrania

Trzcinę do wycięcia Chatę do ogarnięcia Chorych na głowie Bawełnę do zebrania

Oświeć mnie, słońce, 

Deszczu spadnij na mnie, 

Opadnij delikatnie, kroplami rosy 

Ochłódź moje czoło, kolejny raz.

Burzo wywiej mnie stąd Twoim najsilniejszym wiatrem Pozwól mi płynąć po niebie Dopóki nie odpocznę znowu.

Spadnijcie delikatne płatki śniegu Pokryjcie mnie bielą Zimnymi lodowatymi pocałunkami Pozwól mi odpocząć dzisiejsze w nocy.

Słońce, deszcz, zaokrąglone niebo,

Góry, oceany, liść i kamień.

Gwiazdo świecąca, blasku księżyca.

Jesteście wszystkim, co mogę nazwać swoim.

Lekcja

Umieram po raz kolejny

Żyły mam otwarte jak 

Małe piąstki śpiących 

Dzieci.

Pamiętam stare grobowce

W nich gnijące ciała i robaki

Nie obchodzi to mnie

Sprzeciwiam się. Lata

I zimno pokonuje życie, głębokie

Linie zmarszczek na twarzy.

Przytępiony wzrok, wciąż

Umieram, Bo kocham żyć.

Afryka 

Leżała niczym

trzcina cukrowa słodka  

włosy jej pustyniami 

złotem jej stopy 

góry jej piersiami

dwa Nile jej łzami.

Zatem leżała

Czarna wiekami. 

Za białym morzem 

szron biały i zimny 

bandycki chamski

sopel lodowaty

porwał jej młode córki 

sprzedał jej silnych synów 

pojednał ją z Jezusem 

wykrwawił ją bronią. 

ona leżała. 

Teraz się podnosi 

pamięta ból 

pamięta straty

jej wołania głośne i daremne 

pamięta o swoich bogactwach 

jej historia została stłamszona 

ona teraz podniosła się

chociaż leżała.

Kiedy myślę o sobie

 

Kiedy myślę o sobie,

Śmieję się do łez, że aż mnie krztusi,

Moje życie było ubawem po pachy

Tańcem na stojąco

Piosenką jąkającą

Śmieję się tak mocno, że aż mnie dusi

Kiedy myślę o sobie.

Sześćdziesiąt lat żyję na tym świecie

Dziecko, dla którego pracuję, woła na mnie dziewczynka

Mówię „Tak, proszę pani”,  ona nie Murzynka.

Zbyt dumna, by się skłonić

Zbyt biedna, by się złamać,

Śmieję się aż mnie brzuch boli,

Kiedy myślę o sobie.

Moi ludzie mogą sprawić, że śmiechu zrywam boki

Śmiałam się tak bardzo, prawie umierałam

Opowieści, które opowiadają, za pewnie zmyślają,

Ciężko pracują nic nie mają

Inni owoc ich pracy zjadają

Śmieję się,  aż do łez,

Kiedy myślę o moich ludziach.

przełożył Adam Lizakowski

Maya Angelou (1928–2014) urodziła się w St. Louis w stanie Missouri jako Marguerite Johnson. Jej ojcem był Bailey Johnson, cywilny pracownik marynarki wojennej oraz Vivan Baxter, pielęgniarka i zawodowa hazardzistka, która była też artystką i miłośniczką barów. Gdy rodzice rozstali się, Maya i jej starszy brat trafili na wychowanie do babki mieszkającej w małym miasteczku Stamps w stanie Arkansas. Dorastający brat Mayi popadał w konflikty z prawem - czego bezpośrednią przyczyną był jego bunt przeciw dyskryminacji rasowej. Maya przeżyła wówczas największą traumę swojego życia. W wieku ośmiu lat została zgwałcona przez kochanka swojej matki, powiedziała o tym swoim kuzynom, którzy zamordowali gwałciciela. W wyniku wstrząsu psychicznego Maya przestała mówić. Milczała przez kilka lat, jej pasją stało się czytanie książek. Niektórzy nawet twierdzą, że był to moment decydujący o tym, że została pisarką.

   Pochodziła z biednego Południa, ale miała chłonny umysł, szybko się uczyła i prawie nigdy nie zrażały jej porażki. Uparcie dążyła do celu, często płacąc za to wysoką cenę. Była piosenkarką, tancerką, aktorką, prostytutką w burdelach San Francisco, kompozytorką i pierwszą czarnoskórą reżyserką w Hollywood. Prowadziła bary oraz smażyła hamburgery, jako kucharka pracowała w restauracji kreolskiej, nawet pracowała w warsztacie samochodowym. Kiedy wybuchła II wojna światowa, Angelou złożyła podanie o wstąpienie do Women’s Army Corps. Jej wniosek został jednak odrzucony. Zdeterminowana, postanowiła zostać konduktorką tramwaju, ale ze względu na młody wiek i kolor skóry nie mogła nawet złożyć podania. Jednak na przekór sytuacji, przez trzy tygodnie, codziennie je składała. Ostatecznie została przyjęta i stała się pierwszą Afroamerykanką, która pracowała jako konduktorka tramwaju w San Francisco. Trwało to tylko przez jeden semestr, potem zdecydowała się wrócić do szkoły. Latem 1944 roku ukończyła Mission High School i wkrótce potem urodziła swoje jedyne dziecko, Clyde'a Baileya (Guy) Johnsona.

    Mając dwadzieścia dwa lata wyszła za mąż za początkującego muzyka Anastasiosa Angelopulosa, byłego marynarza greckiego pochodzenia. Nie było to łatwe, bo Angelou jako biały nie mógł tak zwyczajnie zalegalizować związku z czarną kobietą. Oboje byli pięknoduchami, lubili tańczyć, śpiewać a muzykę, traktowali życie jak scenę, na której trzeba odegrać swoją rolę artysty. Ich związek trwał niecałe trzy lata. W tym czasie Maya brała lekcje tańca i pracowała jako piosenkarka w nocnych klubach, przyjmując nazwisko Maya Angelou (tak brzmiało skrócone nazwisko męża.)

   Dorastała w czasach, w których czarni obywatele Ameryki coraz głośniej domagali się zrównania swoich praw z prawami białych. Oczywiście Maya dołączyła do tego ruchu, została aktywną działaczką na rzecz praw obywatelskich, pracowała dla doktora Martina Luthera Kinga Jr. i Malcolma X.

   Kiedy 4 kwietnia 1968 r. King został zamordowany, była zdruzgotana. Przyjaciele zachęcili ją do spisania historii własnego, barwnego życia. Wydana w 1969 roku książka ”I Know Why the Caged Bird Sings”, ("Wiem, dlaczego uwięziony ptak śpiewa") staje się sensacją roku i dotyczy jej traumatycznych przeżyć podczas wczesnych lat życia spędzonych na amerykańskiej prowincji. Wiele organizacji broniących przyzwoitości i szkół chciało zakazać wydawania tej książki ze względu na szczere przedstawienie wykorzystywania seksualnego i świata pozbawionego upiększeń czy pomijania wątków drażliwych. Dla Mayi liczyła się tylko prawda o świecie, którą należy ukazać nie tylko białym ale i czarnym obywatelom USA. W długim barwnym życiu miała okazję być piosenkarką, tancerką, aktorką, kompozytorką i pierwszą czarnoskórą reżyserką w Hollywood. Maya Angleou była kultową pisarką, wykładowczynią i uwielbianą gawędziarką. Odegrała wielką rolę w upowszechnianiu znaczenia i roli czarnoskórych kobiet w życiu literackim Ameryki. Pisała prosto i jasno konwersacyjnym tonem, jej poezja trafiała do ludzi z różnych środowisk. Angelou została uznana „za rzeczniczkę (…) wszystkich ludzi zaangażowanych w podnoszenie standardów moralnych życia w Stanach Zjednoczonych”. Zasiadała w dwóch komisjach prezydenckich, podczas kadencji Geralda Forda i Jimmy'ego Cartera. Od roku 1981 zaczęto nazywać ją pani doktor Angelou: pomimo braku akademickiego wykształcenia została profesorem (lifetime Reynolds Professorship of American Studies) na Uniwersytecie Wake Forest w Winston- Salem w Karolinie Północnej, gdzie była jedyną wykładowczynią Afroamerykanką na pełnym etacie. Otrzymała mnóstwo wyróżnień, ponad pięćdziesiąt doktoratów, nagród i odznaczeń, a jej biografie pisane przez nią samą oraz przez badaczy literatury często podają sprzeczne informacje dotyczące jej życia osobistego, artystycznego i społecznego. Pewne jest, że została poproszona o napisanie wiersza z okazji inauguracji Billa Clintona na prezydenta Stanów Zjednoczonych w 1993 roku. W 2000 r., otrzymała the National Medal of Arts. W 2010 roku została odznaczona przez prezydenta Baracka Obamę the Presidential Medal of Freedom, najwyższym odznaczeniem cywilnym w USA. W 2013 roku została laureatką Nagrody Literackiej, the National Book Foundation’s Literarian Award za zasługi dla środowiska literackiego. Zmarła w 2014 roku mając 86 lat.

                                                                                                                            Adam Lizakowski